Ministerstwo Finansów podało informację, że zerowa stawka podatku VAT na żywność nie zostanie przedłużona i będzie obowiązywała jedynie do 31 marca. Jako powód wskazano najnowsze odczyty inflacji oraz prognozy dynamiki cen podstawowych produktów spożywczych.
Decyzja rządu w sprawie zerowego VATu na żywność
Zerowa stawka VAT obowiązuje od lutego 2022 roku. Obejmuje podstawowe produkty spożywcze określone w poz. 1-18 załącznika nr 10 do ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług[1]. Wśród nich znajdują się wybrane warzywa i owoce, mięso, produkty zbożowe oraz mleczne, które wcześniej objęte były podatkiem w wysokości 5%.
Stawkę 0% na te produkty wprowadzono w związku z wysokimi odczytami inflacji, które w styczniu 2022 r. wynosiły 9,2% w ujęciu rocznym. Następnie przedłużano jej obowiązywanie z uwagi na utrzymującą się w kolejnych miesiącach wysoką dynamikę wzrostu cen. W grudniu ubiegłego roku ówczesny Minister Finansów Andrzej Kosztowniak, podpisał rozporządzenie na mocy którego do końca marca 2024 roku utrzymana została zerowa stawka VAT na podstawowe produkty spożywcze. Szacowano wówczas, że taka forma działań osłonowych będzie kosztowała budżet ok 2,7 mld złotych.
Dlaczego rząd zdecydował się na powrót do stawki 5%?
Według uzasadnienia Ministerstwa Finansów, powrót do stawki 5% jest konsekwencją spadających odczytów inflacyjnych. W styczniu 2024 r. – według wstępnych analiz GUS – inflacja obniżyła się bowiem do poziomu 3,4% r/r, co jest wynikiem najniższym od stycznia 2021 r.[2]. Kolejnym z argumentów przemawiających za obniżką cen jest utrzymujący się spadek tempa wzrostu cen żywności i napojów bezalkoholowych. Odczyty w tym zakresie wskazują na poziom 4,9% w styczniu, co stanowi wynik najniższy od września 2021 r.
Duże znaczenie dla decyzji rządu ma również to, że szacunki co do dalszego wzrostu cen oraz inflacji również zakładają tendencje spadkowe. Sprzyjają temu dwa czynniki, mianowicie:
- niższa dynamika cen żywności na rynkach światowych – warto bowiem podkreślić, że ceny polskich płodów rolnych są silnie uzależnione od rynków globalnych;
- silny efekt bazy – stanowi to konsekwencję dużych wzrostów cen w roku ubiegłym, co wpływa na punkt odniesienia w bieżących wyliczeniach.
Jakie konsekwencje może mieć powrót do starej stawki VAT na podstawowe produkty spożywcze?
W sieci pojawiło się wiele komentarzy ekspertów, zawierających opinię dotyczące tego, jak powrót do stawki 5% VAT na żywność wpłynie na gospodarkę i budżet państwa.
Analizując różne podejścia można jednak dojść do jednego wniosku – odejście od zerowej stawki VAT jest uzasadnione i nie powinno drastycznie wpłynąć na poziom inflacji. Ważnym argumentem za zmianami – szczególnie w kontekście rekordowych wydatków rządowych – jest też to, że podwyższona stawka VAT może pozytywnie oddziaływać na wpływy do budżetu. Z perspektywy działań rządu w kontekście obecnej, stabilnej już sytuacji do zaakceptowania wydaje się być również ryzyko ponownego wzrostu cen. Warto jednak wiedzieć, że wyższe wskaźniki inflacji oznaczają także wyższe dochody budżetowe.
Prezes NBP o decyzji rządu
Do informacji o powrocie do 5% stawki VAT na żywność odniósł się także Prezes Narodowego Banku Polskiego. „Podwyżka VAT na żywność do poziomu 5 proc. oznacza według nas podwyższenie inflacji o 0,9 proc” – stwierdził podczas konferencji prasowej Adam Glapiński.
Prezes NPB poruszył także kwestię tarcz antyinflacyjnych w postaci zamrożenia cen gazu i energii elektrycznej. Podkreślił, że nie posiada na ten moment informacji o planach rządu, przez co nie jest w stanie oszacować planowanego poziomu inflacji. Z tego powodu w prognozach banku centralnego pojawiły się dwie ścieżki – jedna przewidująca utrzymanie działań osłonowych, a druga zakładająca ich pełną likwidację od lipca tego roku.
Należy więc zaznaczyć, że powrót do wyższych stawek VAT może być początkiem stopniowego wycofywania instrumentów mających na celu ograniczenie wzrostu poziomu cen, który mogliśmy obserwować w ciągu minionych lat. Za takimi działaniami przemawia zarówno potrzeba zwiększania wpływów budżetowych, jak również stabilizacja odczytów inflacji.
[1] T.j. Dz.U. 2024 poz. 361.
[2] https://www.gov.pl/web/finanse/decyzja-ws-vat-na-podstawowe-produkty-spozywcze